شهاب‌الدین ابو معتوق الحویزی، از مطرح ترین شعرای عرب، در سال ۱۶۱۶ میلادی در شهر حویزه، از شهرهای استان خوزستان کنونی، به دنیا آمد. وی به دلیل انتساب به امام هفتم شیعیان، موسی بن جعفر (ع)، لقب “موسوی” گرفت، اما لقب “حویزی” را از شهر محل تولدش وام گرفته است. “معتوق” نیز نام فرزند بزرگ اوست و طبق رسم مردم عرب، او را “ابو معتوق” می‌خوانند.
ابو معتوق در شهری به دنیا آمد که در آن زمان مرکز حکومت مشعشعیان (قرن ۱۵ تا ۱۸ میلادی) بود. این حکومت که در مناطق خوزستان و جنوب عراق حکم می‌راند، از مراکز مهم شعر و ادبیات عربی به شمار می‌رفت. محیط فرهنگی حویزه و حکومت مشعشعیان که حامیان ادبیات شیعی و عربی بودند، تأثیر زیادی در رشد ابو معتوق و آموزش او در زمینه نظم و نثر داشت.
او در شعرهایش به شیوه‌ای نزدیک به دوران جاهلیت عرب از ویژگی‌های توصیفی دقیق، تصویرسازی قوی، زبان شیوا و استفاده از تقابل‌های معنایی بهره می‌برد. همین ویژگی‌ها شعر او را متمایز و از مهمترین عوامل تأثیرگذاری او در حفظ سنت شعری عربی در دوره رکود ادبی دانسته‌اند. حنا الفاخوری، در کتاب “تاریخ ادبیات عرب”، ابو معتوق را از جمله شاعرانی می‌داند که در دوره‌ای که ادبیات عربی در رکود بود، توانست شعله‌های این ادبیات را زنده نگه دارد.
علاقه او به مذهب تشیع به‌وضوح در اشعار فراوانی که در مدح امام علی (ع) و دو فرزند او، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، سروده است دیده می‌شود. بسیاری از اشعار او از بین رفته، اما دیوانی شامل ۴ هزار بیت از او باقی مانده است که توسط فرزندش “معتوق” که خود نیز شاعری نامدار بود، جمع‌آوری شده است.
ابو معتوق به عنوان بنیان‌گذار سبک شعری “بند” شناخته می‌شود. این سبک در قرن هفدهم میلادی در اهواز و شهرهای جنوبی عراق رواج یافت و به دلیل خروج از قالب‌های کلاسیک شعر عرب، مقدمه‌ای برای ظهور شعر آزاد در جهان عرب به حساب می‌آید. بعدها شاعران بزرگی مانند “نازک الملائکه” این سبک را به کمال رساندند و شعر آزاد عربی را در جهان ادبیات مطرح کردند.
علاوه بر نوآوری‌های سبکی، اشعار ابو معتوق به دلیل تصویرسازی‌های قدرتمند و جمع اضداد در مضمون، از نظر ادبی حائز اهمیت است و میراث او نه تنها در خوزستان، بلکه در سراسر جهان عرب تأثیرگذار بوده است. اگرچه بخش زیادی از آثار او از بین رفته است، همین دیوان باقی‌مانده نشان‌دهنده تلاش‌های فرزندش برای حفظ و احیای شعرهای پدر است. این اشعار، در کنار نوآوری‌های ادبی او، باعث شد که او پلی میان شعر کلاسیک و مدرن عربی باشد.
ابو معتوق در سال ۱۶۷۶ میلادی در سن ۶۰ سالگی در بصره درگذشت. فعالان فرهنگی عرب در اهواز، هر ساله سالروز درگذشت او را تحت عنوان “روز شاعر اهوازی” گرامی می‌دارند، که نشان‌دهنده اهمیت فرهنگی او برای عرب‌های منطقه خوزستان است. او در محیطی زندگی و کار کرد که تقاطع فرهنگ‌های عربی و فارسی بود، و آثار او بازتاب‌دهنده این پیچیدگی‌های فرهنگی و تاریخی است.
این شاعر برجسته که نقش مهمی در پیشرفت شعر عربی داشت، همچنان به عنوان یکی از چهره‌های تأثیرگذار ادبیات عربی و شیعی شناخته می‌شود.
